15 نکته درباره کوهستانها
- 15 نکته درباره کوهستانها
به گزارش ایسنا، کوه‌ها از جنبه‌های مختلفی چون پوشش گیاهی، تعدیل آب و هوا و معادن از اهمیت خاصی برخوردار است. در ادامه به 14 نکته درباره کوه‌های کشور پرداخته شده است.
* بنابر تعاریف جهانی، «کوه» سه ویژگی دارد که شامل ارتفاع، شیب و دامنه جغرافیایی است یعنی هر منطقه‌ای که این سه شاخص را دارا باشد، کوهستان نامیده می‌شود. اما شاخص دیگری که می‌توان برای کوه در نظر گرفت تغییرات دمایی است که با تغییر ارتفاع همراه است به‌طوری‌که با افزایش ارتفاع از دمای هوا کاسته می‌شود و در ارتفاعات هوا سردتر و امکان دوام برف بیشتر است و این موضوع باعث به وجود آمدن یخچال‌ها و برف‌چال‌های طبیعی در ارتفاعات می‌شود که منابع آب شیرین هستند.
* ایران روی کمربند خشک دنیا قرار دارد اما از مزیت طبیعی کوهستانها برخوردار است که حدود نیمی از سطح کشور را در بر می‌گیرند و مهم‌ترین منابع تامین کننده آب شیرین هستند.
* ایران در مجموع 17 هزار هکتار پهنه دریافت و انباشت برف دارد که به‌نظر عدد قابل توجهی می‌آید اما وقتی به مساحت کل کشور یعنی یک میلیون و 680 هزار کیلومتر مربع تقسیم شود، می‌بینیم آنچنان عدد بالایی نیست بنابراین این مسئله اولین و اصلی‌ترین هشدار است که باید در جهت حفظ و مدیریت منابع آبی خود تلاش کنیم تا بتوانیم از برف انباشته شده در ارتفاعاتمان به‌درستی استفاده کنیم.
* دو عامل کلیدی طبیعی یعنی بیابان و کوهستان در فلات ایران حاکم است که مجاورت این دو سیستم شرایط اقلیمی ایران را رقم زده و باعث ایجاد تنوع آب و هوایی، تنوع زیستی و زیست‌بوم‌های متنوع در کنار یکدیگر شده است و به‌همین دلیل ایران را به عنوان کشور "چهار اقلیم" می‌شناسند.
* دو سلسله جبال اصلی ایران یعنی البرز و زاگرس با بیش از 3000 متر ارتفاع به‌دلایل مختلفی از جمله تنوع زیستی، دانش بومی، فرهنگ و... اهمیت بسیاری دارند.
* زاگرس طولانی‌ترین رشته کوه ایران است که از شمال غرب به شکل یک قوس بزرگ تا مناطقی از جنوب و جنوب شرق کشور ادامه دارد. عرض برخی مناطق زاگرس مرکزی به بیش از 400 کیلومتر می‌رسد و از مرتفع‌ترین کوه‌های آن می‌توان به رشته کوه‌های «دنا»، «زردکوه» و «اُشترانکوه» اشاره کرد که همگی بیش از 4000 متر ارتفاع دارند. بیشترین حجم بارندگی کشور در ارتفاعات زاگرس رخ می دهد.
* کوه دماوند، به عنوان بلندترین قله کشور که در رشته البرز قرار دارد علاوه بر دارا بودن ارزش‌های طبیعی، از نظر تاریخی و فرهنگی نیز ارزشمند است و نام این قله زیبا در داستان‌هایی همچون زال و سیمرغ، فریدون و آرش کمانگیر وجود دارد.علم‌کوه از نظر جاذبه‌های کوهنوردی بسیار خاص است و مجموعه‌ای از دیواره‌ها و ارتفاعات مختلفی در این کوه دیده می شود که نه تنها برای کوهنوردان ایرانی بلکه برای کوهنوردان دنیا نیز دارای جذابیت است. کوه سبلان نیز جزو معدود کوه‌های دنیاست که دریاچه معروف آن چشم‌انداز بسیار زیبا و منحصر به‌فردی دارد.
* رشته کوه‌های پراکنده دیگری مانند «شیرکوه» و «الوند» در بخش‌های داخلی ایران وجود دارند که حیات، معیشت و فعالیت‌های کشاورزی مردم به آن وابسته است. این کوه‌ها علاوه بر تامین آب شیرین مناطق و شهرهای اطراف باعث تعدیل آب و هوا می‌شوند. به عنوان مثال شیرکوه، منبع تامین آب شهر یزد است که در مجاورت کویر و منطقه کاملا خشک قرار دارد.
* بر اساس تحقیقات « سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد» (فائو) کوهستان‌های جهان در طبقه‌بندی‌های مختلف از جمله کوه‌های مناطق خشک و کوه‌های مناطق مرطوب قرار دارند. کوهستان‌های کشور ما جزو کوه‌های خشک هستند و از این رو اهمیت آن‌ها برای ما دوچندان می‌شود چراکه اگر این کوهستانها را نداشتیم سرتاسر فلات ایران می‌توانست یک بیابان خشک مانند بخش‌هایی از کشور لیبی و مصر که کوهی ندارند، باشد.
* تنوع زیستی یکی دیگر از مزیت‌های کوهستانها است که به‌دلیل رطوبت بیشتر مناطق کوهستانی، قابلیت رشد و نمو گیاهان در کوهستانها بهتر است و به علت وجود کمربندهای ارتفاعی مختلف در کوه‌ها، این نواحی از تنوع زیستی بالایی برخوردارند. در کمربندهای ارتفاعی مختلف به‌دلیل تفاوت نوع خاک، جهت جغرافیایی، میزان رطوبت و ... تنوع زیستی غنی‌ای ایجاد شده است و تمام این عوامل باعث می‌شوند که در یک محدوده نسبتا کوچک از کوه‌ها انواع و اقسام گیاهان رشد کنند.
* حدود 25 درصد جنگل‌های دنیا کوهستانی هستند این درحالیست که بیشترین جنگل‌های ایران در کلاس جنگل‌های کوهستانی قرار دارند. جنگل‌های بلوط در کوه‌های زاگرس به حفظ منابع آب و خاک کمک می کنند و جنگل‌های هیرکانی رشته کوه البرز از نظر تنوع گونه‌ای ارزش جهانی دارند.
* در ایران تاکنون 8000 گونه گیاهی شناسایی شده که نزدیک به 1700 گونه اندمیک و منحصر به فرد ایران هستند و رویشگاه آن‌ها مناطق مرتفع و کوهستانی است؛ همچنین مراتع کوهستانی، علوفه میلیون‌ها راس دام را تامین می‌کنند که در تامین مواد لبنی و پروتئینی انسان‌ها اهمیت دارند. پوشش گیاهی کوه‌ها همچنین باعث نفوذ آب و تقویت منابع آب زیرزمینی می‌شوند و از وقوع سیل جلوگیری می‌کنند. در صورت تخریب پوشش گیاهی در کوه‌ها، آب در سطوح شیب‌دار جریان پیدا می‌کند و موجب فرسایش شدید خاک، وقوع سیل و دیگر خسارات می‌شود.
* کوه‌ها منبع معادن بسیاری از جمله سنگ و فلز هستند. نمی‌توان گفت از هیچ معدنی بهره‌برداری صورت نگیرد چون کار، معیشت و برخی مسائل اقتصادی کشور به معادن وابسته است. بهره‌برداری از معادنی که به‌لحاظ زیست محیطی حساس یا ارزشمند هستند، مجاز نیست بنابراین معادن باید پیش از آغاز عملیات استخراج بررسی شوند، گرچه همین بررسی‌های اولیه نیز تخریب زیادی را به کوهستانها وارد می‌کند.
* کوهستانها را از نظر فرسایش و فشارهای وارده به آن می‌توان به سه دسته تقسیم کرد. دسته اول کوه‌هایی هستند که در نزدیکی و حاشیه شهرها قرار دارند که بیشترین فشار را از ناحیه جمعیت و تغییر کاربری تحمل می‌کنند. دسته دوم کوه‌ها و قله‌های منحصربه فرد شامل کوه‌های «دماوند»، «سبلان» و «علم‌کوه» می‌شوند و دسته سوم سایر کوهستان‌های کشور هستند که کمتر دست خورده‌اند. این دسته دور از دسترس و پراکنده هستند بنابراین فشار نسبتا کمتری به آن‌ها وارد شده راست.
*جاده‌کشی، چرای بی‌رویه دام، بهره‌برداری از معادن، تخریب پوشش گیاهی، فرسایش خاک، علف‌چینی و کندن بوته‌ها و حضور گردشگر از دلایل تخریب و نابودی کوهستانها هستند.
انتهای پیام
